۱۳۸۹ شهریور ۱, دوشنبه

سرانجام جهان و انرژی تاریک

الهه روانشاد - رادیوفردا

اخترشناسان می گویند از طریق یافته ‌های جدیدی توانسته‌انددر مورد‌ سرانجام جهان به گمانه‌زنی‌های تازه‌ای برسند؛‌ چند و چون این پژوهش در نشریه ساینس به چاپ رسیده است.


دکتر علی نیّری، استادیار فیزیک نظری در دانشگاه کالیفرنیا که در زمینه پیدایش و تحول عالم، و بویژه «فرضیه ریسمان» یا همان «فرضیه ابعاد وجودی عالم» در حال پژوهش است در این زمینه با رادیو فردا گفت‌وگو کردهه است.

ـ چگونه می توان عاقبتِ عالم ِ هستی و کائنات را دریافت؟

در مورد عالم پارامترهايی وجود دارد که با اندازه‌گيری دقيق آنها می‌توان پيش‌بينی کرد عالمی که ما در آن هستيم چه فرجامی خواهد داشت.

يک رشته پارامترهايی که می تواند سرنوشت عالم را مشخص کند و قابل اندازه‌گيری هم هست، ميزان انرژی و ماده موجود در عالم است که کيهان‌شناسان سعی زيادی در اندازه‌گيری دقيق آن داشتند.

بنابراين اگر شما ميزان انرژی و جرم کلی که در عالم وجود دارد را اندازه بگيريد، می‌توانيد سرنوشت کل عالم را متوجه شويد.

ـ کيهان شناسان چگونه توانسته‌اند به اين کشف نائل شوند؟

چندين گروه مستقل از هم حدود ۱۳ سال پيش کشف بزرگی انجام دادند و متوجه شدند بر خلاف آن چه می‌انديشيديم، عمده انرژی موجود در عالم چيزی است که در مورد آن زياد نمی‌دانيم ولی از نوع دافعه است.

يعنی انرژی‌‌ای در عالم وجود دارد که به آن «انرژی تاريک» می گويند و خاصيتی مانند خاصيت «ضد جاذبه گرانشی» دارد. اگر اين مولفه درعالم غالب باشد زمانی پيش می‌آيد که همه چيز از هم گسيخته خواهد شد. روش‌های زيادی برای اين کار وجود دارد؛ يکی از آنها اندازه‌گيری ميزان روشنايی اشيايی در عالم است به نام «ابر نو اخترها» که فاز پايانی تحول ستارگان هستند.

اما در کشف جديدی که اعلام شده روش ديگری برای اندازه‌گيری اين انرژی تاريک به کار برده‌اند که به نوعی تاييد کننده اين انرژی تاريک در عالم است و توانسته‌اند طبيعت اين انرژی را مشخص کنند. اين که چنين انرژی‌ای در عالم رو به افزايش است يا کاهش و يا ثابت بودن آن بر سرنوشت عالم تاثير خواهد داشت.

بر اساس کاری که اين گروه با همکاری کيهان شناسانی از انگليس و آمريکا در دانشگاه ييل انجام دادند، متوجه شدند اولاً به خاطر يکی از خاصيت‌های گرانش يا تئوری عام نسبيت انيشتين لنزهايی به اسم «لنزهای گرانشی» وجود دارد و کارش به اين ترتيب است که وقتی يک کهکشان بسيار عظيمی بر سر راه يک کهکشان ديگر وجود دارد، درست همان کاری را می کند که يک عدسی انجام می دهد و تصاوير را برای شما بزرگ می‌کند.

يعنی اين کهکشان بسيار عظيم، کهکشان‌های دوردست را برای شما بزرگ می‌کند و حتی به جای يک تصوير چندين تصوير خواهد داد. اندازه بزرگی تصاويری که به دست می‌آيد به سه عامل بستگی دارد: اول به جرم کهکشان ميانی، ‌دوم فاصله اجرام دوردست و سوم به ميزان انرژی تاريک درعالم.

ـ چرا اختر شناسان اين کشف را اين قدر مهم تلقی می‌کنند؟

سئوال بسيار خوبی است. با اندازه‌گيری تصاويری که در چند سال اخير توسط تلسکوپ فضايی هابل به دست آمده و تاييد آن توسط تلسکوپ‌های بسيار بزرگ در شيلی، دانشمندان متوجه شدند که مقدار انرژی تاريک در عالم چقدر است و به نظر می‌رسد طبيعت انرژی تاريک در عالم ثابت خواهد بود.

نهايتاً عالم ما به عالمی بسيار سرد تبديل خواهد شد و در حدود ۲۱ ميليارد سال بعد، عالمی خواهيم داشت از جزاير مستقل کهکشانی و حتی کوچک‌تر از کهکشانی. بنابراين اين کشف بسيار حائز اهميت است گرچه هنوز هم با تمام تلاشی که فيزيک‌دانان و کيهان شناسان می‌کنند هيچ نوع توجيه قابل قبولی از اين که چرا چنين اتفاقی درعالم رخ می‌دهد، وجود ندارد. اگر زمانی بتوان به اين مسئله پی برد قطعاً يکی از بزرگ‌ترين کشفيات تاريخ علم خواهد بود.

جهان 'احتمالا برای همیشه به انبساط خود ادامه خواهد داد'

بی بی سی

این خوشه عظیم کهکشانی به عنوان یک لنز آسمانی عمل می کند

یک "لنز کهکشانی" آشکار کرده است که جهان احتمالا برای همیشه به انبساط خود ادامه خواهد داد.

منجمان با بررسی نوری که توسط یک خوشه کهکشانی عظیم به اسم "آبل 1689" (Abell 1689) دچار اعوجاج شده بود سعی کردند میزان انرژی تاریک موجود در کیهان را رقم بزنند.

انرژی تاریک یک نیروی اسرارآمیز است که انبساط جهان را تسریع می کند.

درک نحوه توزیع این نیرو آشکار کرد که سرنوشت احتمالی جهان این است که برای همیشه به انبساط خود ادامه دهد.

محققان می گویند که جهان در نهایت به مرده زاری سرد بدل خواهد شد.

نتایج این مطالعه که توسط یک تیم بین المللی تحت هدایت پروفسور اریک جولو از آزمایشگاه رانش جت ناسا در کالیفرنیا انجام شده در نشریه "ساینس" چاپ شده است.

انرژی تاریک سه چهارم کیهان را تشکیل می دهد اما کاملا غیرقابل رؤیت است. دانشمندان وجود آن را با توجه به منبسط شدن جهان استنباط می کنند.

ستاره شناسان برای درک چگونگی توزیع انرژی تاریک در جهان، از تلسکوپ فضایی هابل استفاده کردند. آنها به بررسی نوع اعوجاج نور ستارگان دوردست توسط خوشه آبل 1689 پرداختند. این یک خوشه نسبتا نزدیک به محل ما در جهان است.

آبل 1689 که در صورت فلکی ویرگو (سنبله) قرار دارد یکی از بزرگترین خوشه های کهکشانی شناخته شده است.

این خوشه به دلیل جرم عظیم آن مثل یک ذره بین عمل می کند و نور در اطراف آن خم می شود.

سه عامل در نوع اعوجاج نور توسط این لنز آسمانی موثر است: فاصله شیئی که منبع نور است؛ جرم آبل 1689، و توزیع انرژی تاریک.

منجمان توانستند دو عامل اول را با استفاده از تلسکوپ "وی ال تی" اروپا که در شیلی مستقر است اندازه بگیرند که امکان محاسبه عامل سوم را فراهم کرد.

آنها با آگاهی از نحوه توزیع انرژی تاریک به این نتیجه رسیدند که جهان برای همیشه به انبساط خود ادامه خواهد داد.

با نزدیک شدن دما به آنچه دانشمندان "صفر مطلق" می خوانند جهان به جایی سرد و مرده بدل خواهد شد.

پروفسور پریاموادا ناتاراجان از دانشگاه ییل، از کیهان شناسان ممتاز در این مطالعه، گفت که این یافته ها بالاخره ثابت کرد که "سرنوشت جهان دقیقا چه خواهد بود."